Waarom?
Sinds de invoering van de euronorm 5 is een roetfilter verplicht in elke dieselwagen en wordt dit gecontroleerd bij de technische keuring. De oude roetfiltertest (opaciteitsmeting) had echter moeite om defecte of ontbrekende roetfilters op te sporen doordat de deeltjes zo klein waren. Dit had aanzienlijke gevolgen voor de luchtkwaliteit en onze gezondheid, aangezien roetfilters 95 tot 99 procent van de deeltjesuitstoot verwijderen. Om roetfilterfraude aan te pakken, besloten de drie gewesten om nieuwe apparatuur, een deeltjesteller, aan te schaffen.
Verfijnde deeltjestellertest
De nieuwe verfijnde roetfiltertest (PN-meting) werd op 1 juli 2022 ingevoerd voor personenwagens en lichte vrachtauto’s met een dieselmotor met euronorm 5 of recenter. Voertuigen die meer dan 1 miljoen fijnstofdeeltjes per kubieke centimeter uitstoten, krijgen een rode kaart. Dit betekent dat de roetfilter stuk is of ontbreekt en dus gereinigd of vervangen moet worden. Voertuigen die zich in de zone tussen 250.000 en 1 miljoen roetdeeltjes bevinden, krijgen een groene kaart met een waarschuwing en genieten van een overgangsperiode van 2 jaar.
Aanvankelijk kregen voertuigeigenaren met een rode kaart 15 dagen om de roetfilter te herstellen en opnieuw te keuren, maar vanwege logistieke problemen bij de levering van roetfilters is deze termijn verlengd tot 3 maanden.
Er loopt ook een studie om te onderzoeken of de toepassing van deze nieuwe roetfiltertest in de toekomst kan worden uitgebreid naar zware vrachtwagens, bussen en benzinewagens.
Oude dieselwagens
De nieuwe roetfiltertest is strenger dan de oude opaciteitsmeting, wat heeft geleid tot een aanzienlijk aantal afkeuringen bij dieselvoertuigen. Tussen 1 juli en 31 augustus 2022 ondergingen 141.914 dieselwagens met euronorm 5 of recenter de nieuwe roetfiltertest, waarbij 6,1 procent werd afgekeurd omdat ze meer dan 1 miljoen fijnstofdeeltjes per kubieke centimeter uitstootten. Vooral oudere dieselvoertuigen met euronorm 5a, die dateren van vóór 1 januari 2013, werden afgekeurd. Van de gecontroleerde wagens met euronorm 5b werd 8 procent afgekeurd, terwijl dit bij euronorm 6 slechts 1,9 procent was.
In de eerste 6 maanden na de invoering van de nieuwe roetfiltertest werden in totaal 33.308 dieselwagens (inclusief lichte vracht) afgekeurd vanwege de overschrijding van 1 miljoen roetdeeltjes per kubieke centimeter. Hiervan was 83,4 procent een euronorm 5 dieselwagen. Daarnaast kregen 14.799 dieselwagens een waarschuwing.
Geen uniformiteit
Er is geen uniformiteit met de regelgeving in Wallonië, waar de vernieuwde roetfiltertest pas geldt voor dieselwagens vanaf euronorm 5b. Dit terwijl in Vlaanderen voornamelijk de oudere dieselvoertuigen met euronorm 5a afgekeurd worden. Als reactie hierop kozen steeds meer Vlamingen ervoor om hun wagen te keuren in Wallonië.
Reinigen of vervangen?
Voertuigen met een rode kaart moeten de roetfilter reinigen of vervangen, wat duur kan zijn (tot €3.000 of meer, afhankelijk van het model van de auto). Bovendien blijkt dat zelfs het vervangen van de roetfilter niet altijd volstaat en de wagen nog steeds wordt afgekeurd. Veel eigenaars kiezen daarom voor reiniging, maar vaak ontbreekt de juiste meetapparatuur bij garagisten om de fijnstofdeeltjes te meten, waardoor het onzeker is of de reiniging volstaat om te slagen voor de keuring.
Onzekerheid
Dit creëert onzekerheid. We moeten voorkomen dat mensen zonder voertuig komen te zitten. De nieuwe roetfiltertest is bedoeld om fraude tegen te gaan en de luchtkwaliteit en gezondheid te verbeteren, maar het moet wel haalbaar en betaalbaar blijven. In Nederland werd de nieuwe test om vergelijkbare redenen uitgesteld tot 1 januari 2023, maar in Vlaanderen wilde minister van Mobiliteit Lydia Peeters niet weten van uitstel.
Verlenging termijn
Sinds 1 december 2022 krijgen eigenaars van voertuigen die meer dan 1 miljoen roetdeeltjes uitstoten één jaar de tijd, tot de volgende periodieke keuring, om hun roetfilter te reinigen of te vervangen. Is het dan niet in orde, dan wordt de wagen afgekeurd. Deze maatregel geldt één jaar. Hoewel de verlenging van de termijn een stap in de goede richting is, lost het de kern van het probleem niet op. Het biedt mensen wel meer tijd om zich financieel voor te bereiden op mogelijke reparaties of om naar alternatieven te kijken, maar de onzekerheid blijft bestaan.
Onvoldoende gegevens
We moeten de roetfiltertest grondig evalueren om inzicht te krijgen in welke voertuigen momenteel worden afgekeurd en wat de oorzaak is. Tot we meer informatie hebben, moeten we stoppen met het afkeuren van wagens op basis van de nieuwe roetfiltertest. Daarnaast is het essentieel om alle deeltjestellers op een centrale database aan te sluiten, wat nodig is om het beleidseffect nauwkeurig te analyseren en eventuele patronen of onregelmatigheden in de loop der jaren vast te stellen.
Inzetten op preventie
Mensen waren onvoldoende op de hoogte over de toestand van hun wagen na afloop van de nieuwe roetfiltertest. Het keuringsbewijs vermeldde enkel of het voertuig meer dan 1 miljoen deeltjes uitstoot of zich in de zone tussen 250.000 en 1 miljoen deeltjes bevindt. Hierdoor was het voor consumenten en garagisten niet eenvoudig om de roetfilterstatus op te volgen. Daarom pleitte ik voor de vermelding van het exacte uitstootcijfer op het keuringsbewijs. Gelukkig is hier gehoor aan gegeven. Dit stelt consumenten in staat om sneller in te grijpen en kostelijke latere ingrepen te voorkomen. Dezelfde informatie zou ook vermeld moeten worden op de Car-Pass, voor de tweedehandsmarkt. Zo zijn mensen goed geïnformeerd en kunnen ze weloverwogen keuzes maken.